Gmina Czorsztyn

 

Czorsztyn jest gminą wiejską w powiecie nowotarskim. Swoim zasięgiem obejmuje miejscowości: Czorsztyn, Maniowy, Kluszkowce, Sromowce Niżne, Sromowce Wyżne, Mizerna oraz Huba. Siedziba Urzędu Gminy znajduje się w miejscowości Maniowy. Gmina Czorsztyn w znacznej części wchodzi w skład Pienin. Jednak obejmuje także południowe stoki pasma Gorców. Gorce należą do pasma Beskidu Zachodniego. Gorce mają długość ponad 40 km, szerokość do 15 km i łączną powierzchnię 350 km². Na północy graniczą z Kotliną Rabczańską oraz z Beskidem Wyspowym. Na wschodzie z Beskidem Sądeckim, oddzielone od niego doliną Dunajca a na południu z Kotliną Orawsko-Nowotarską i przez przełęcz Snozkę z Pieninami. Na zachodzie natomiast, przez Przełęcz Sieniawską z Pasmem Orawsko-Podhalańskim. Pieniny natomiast są pasmem południowej Polski i północnej Słowacji. Od południa graniczą z pasmem Magury Spiskiej, od północy z Gorcami i Beskidem Sądeckim a na zachodzie z Kotliną Orawsko- Nowotarską i Pogórzem Spisko- Gubałowskim. Swoim zasięgiem obejmują obszar szerokości około 30 km. Dzielą się na 3 części: Pieniny Właściwe, Pieniny Małe i Pieniny Spiskie. Gmina Czorsztyn a właściwie jej 3 miejscowości swoim zasięgiem wchodzi w część Pienin Właściwych (nazywanych Środkowymi). Pozostałe leżą u podnóża Gorców.

 

Miejscowość Czorsztyn – znajduje się na zachodnim zboczu Pienin Czorsztyńskich. Jej początki datuje się na około wiek XIV , kiedy to Czorsztyn powstał jako podgrodzie zamku. Wiódł  tędy historyczny trakt handlowy z Węgier do Polski. Pierwotna nazwa Wronin w staropolskim języku kolor wroni odpowiadał czarnemu. Sprowadzenie niemieckojęzycznych mieszkańców Spiszu spowodowało zmienienie nazwy na Schorstein, czyli stercząca skała, która z biegiem czasu uległa spolszczeniu na Czosztyn a następnie Czorsztyn. Teren wsi, która leżała kiedyś nad Dunajcem obecnie jest zalany wodami Jeziora Czorsztyńskiego (od 1997 r) a samych mieszkańców przeniesiono wyżej na tereny Nadzamcza. Do głównych atrakcji Czorsztyna zaliczyć można zamek a właściwie jego ruiny, pochodzący z XIV wieku. Zamek ten wybudowany został przez króla Kazimierza Wielkiego a obecnie znajduje się w nim ekspozycja muzealna udostępniona dla zwiedzających. Z zamkiem związani byli między innymi rycerz Zawisza Czarny i wielki buntownik Kostka Napierski. Około 1795 r. spłonął od pioruna i nigdy nie został odbudowany W 1811r. dobra czorsztyńskie przeszły pod panowanie Austro-Węgier. W 1918r. wykupiła je rodzina Drohojewskich. W 1921 r. Stanisław, Konstanty Drohojowski utworzył tu pierwszy prywatny rezerwat Już na początku XIX wieku Czorsztyn pełnił funkcję ośrodka letniskowego. Powstawało wówczas wiele budynków nawiązujących swą architekturą do XIX wiecznych kurortów. Popularność Czorsztyna rosła - już w 1933 roku gościł on około tysiąca wczasowiczów. Jednak po latach Czorsztyn znów staje się dużym ośrodkiem wypoczynkowym. Stanowi świetną bazę wypadową w Pieniny oraz Gorce, a także w Tatry i na Słowację. Ruiny Zamku, Jezioro Czorsztyńskie, wyciągi narciarskie i wspaniałe krajobrazy oraz gościnność mieszkańców przyciągają z roku na rok coraz więcej turystów. Obecnie ruiny zamku są dostępne dla zwiedzających, z platformy widokowej na zamku można podziwiać piękno tutejszych krajobrazów.

 

Jezioro Czorsztyńskie - jest niewątpliwie kolejną z atrakcji gminy. Zespół zbiorników wodnych Czorsztyn- Niedzica i Sromowce Wyżne jest jedną z dwóch głównych elementów zabudowy dorzecza Dunajca. Ale rola tego zbiornika wykracza dużo poza jego dorzecze bowiem zadaniem głównym jest wyrównywanie przepływów Wisły. Wybudowanie zapory o wysokości 56 metrów umożliwia piętrzenie wód Dunajca do wysokości 534,50 m n.p.m. (maksymalny poziom piętrzenia), przy czym minimalny poziom piętrzenia wynosi 510,00 m n.p.m., a normalny poziom piętrzenia to 529,00 m n.p.m. W zależności od poziomu piętrzenia w zbiorniku można zretencjonować od 36,5 mln m3 do 234,5 mln m3 wody. Pojemność martwa zbiornika (przy minimalnym poziomie piętrzenia) wynosi 36,5 mln m3. Pojemność użytkowa zbiornika (przy maksymalnym poziomie piętrzenia) to 198,0 mln m3. Pojemność wyrównawcza (przy normalnym poziomie piętrzenia) wynosi 133,5 mln m3, a pojemność powodziowa stała powodziowa obliczona dla maksymalnego poziomu piętrzenia wynosi 64,5 mln m3. Pojemność całkowita zbiornika Czorsztyn wynosi 234,5 mln m3. W zależności od ilości wody zgromadzonej w misie zbiornika zmienia się jego powierzchnia (od 4,15 km2 do 13,35 km2), która zazwyczaj wynosi około 11 km2, przy długości 9 km i szerokości 1,5 km. Głębokość zbiornika w okolicach zapory w Niedzicy osiąga nawet 50 metrów i zmniejsza się w stronę cofki, czyli miejsca gdzie uchodzi główny dopływ zbiornika rzeka Dunajec. Głębokość średnia przy maksymalnym poziomie piętrzenia wynosi ok. 17,6 m. Długość linii brzegowej wynosi 29,7 km[2]. Poniżej zapory Zbiornika Czorsztyńskiego znajduje się drugi, znacznie mniejszy Zbiornik Sromowski pełniący rolę zbiornika wyrównawczego dla Zbiornika Czorsztyńskiego.  Podczas realizacji projektu wykonawczego zbiornika starano się zapewnić maksymalną ochronę zabytków i wartości krajobrazowych tego obszaru turystycznego. Wraz z projektem ówczesne władze województwa przygotowały plan zagospodarowania przestrzennego obszaru zbiorników , z koncepcją wykorzystania ich budowy dla podniesienia atrakcyjności regionu. Obecnie Jezioro Czorsztyńskie oferuje różnorodne sposoby spędzania wolnego czasu. Jezioro stało się również bardzo popularnym akwenem żeglarskim i turystycznym, a wokół niego powstało kilkanaście ośrodków wypoczynkowych oraz stanic wodnych. 

 

Miejscowość Sromowce Niżne - wieś w gminie Czorsztyn leżąca w dolinie Dunajca. Leży ona naprzeciw Czerwonego Klasztoru u podnóża najwyższego szczytu Pienin Właściwych – Trzech Koron. Historia tej miejscowości wiąże się z historią Sromowiec Wyżnych, ponieważ dokumenty z okresu około XIV wieku wymieniają już obie wioski. Do najcenniejszych atrakcji wsi należy kościółek pochodzący z około 1513 roku. Z miejscowości tej prowadzi jeden ze szlaków na Trzy Korony wiodący przez Wąwóz Sobczyński. W miejscowości znajduje się także schronisko turystyczne o nazwie Trzy Korony. Ponadto od 12 sierpnia 2006 roku w miejscowości wybudowano most pieszo- rowerowy łączący Polskę ze Słowacją wraz z dojściem do Czerwonego Klasztoru.

 

Miejscowość Sromowce Wyżne – położone są w sąsiedztwie Jeziora Sromowieckiego a jej początki datuje się na około XIII-XIV wiek. Miejscowość lokowana była prawdopodobnie przez zakon klarysek z okolic Starego Sącza pod nazwą Przekop. To tutaj w dzielnicy Kąty rozpoczyna się spływ Przełomem Dunajca – jedną z najpiękniejszych atrakcji Pienin.  W Sromowcach Wyżnych na wygonie miał znajdować się zamek, który w XV wieku miał pełnić rolę strażnicy pomocniczej przy Zamku 

Czorsztyńskim na granicy polsko-węgierskiej. Aktualnie po zamku nie ma śladu, pozostała jednak nazwa góry, na której ów zamek miał się znajdować - Zamczysko. Atrakcją turystyczną obok Przełomu jest kościół św. Stanisława, obok którego znajdują się pomniki ówczesnych fundatorów kościoła – rodziny Drohojowskich. W bliskiej odległości znajduje się wyciąg narciarski Polana Sosny oraz XVIII wieczny dwór szlachecki przeniesiony z miejscowości Grywałd (gmina Krościenko nad Dunajcem) stanowiący jedną z budowli zlokalizowanego tam skansenu.

 

Spływ Przełomem Dunajca – spływ tratwami jest atrakcją turystyczną na skalę europejską. Podróż dostarcza turystom niezapomnianych wrażeń , widoków zmieniających się jak w kalejdoskopie z przepiękną przyrodą pienińską. Spływ rozpoczyna się w Sromowcach Wyżnych - Kąty a kończy w Szczawnicy lub Krościenku. Trwa około 2,5-3 godzin w zależności od stanu wody. W czasie spływu flisacy ubrani w regionalne stroje żartobliwie zagadują turystów i opowiadają legendy o powstaniu Pienin i Przełomu.  Jak napisał W.Pol : Nie wyrywaj się z gościny gdy Cię losy tam zawiodą, a zz powrotem puść się wodą Na Dunajcu, przez Pieniny…

 

 

Zamek w Niedzicy – z zachowaną górną częścią architektury obronnej przypomina o ważnych wydarzeniach historycznych. W 1412 roku na zamku nazywanym wtedy : castrum Dunayecz posłowie króla Jagiełły przekazali słynną pożyczkę królowi Luksemburczykowi : 37 tysięcy kóp groszy praskich. Zastawem tych groszy przez wiele lat było 13 miast spiskich należących do Polski. Na zamku w Niedzicy kolejno panowali: Jan Zapola , Jerzy Horvath , który w 1601 roku rozbudował zamek i przekształcił w renesansową rezydencję, którą do dzisiaj możemy zwiedzać. W XIX wieku zamek należał do Salamonów i wtedy mieściło się w nim więzienie. Obecnie składa się on z zamku dolnego z dziedzińcem wraz z pomieszczeniami mieszkalno- gospodarczymi oraz dwiema basztami : narożną i kapliczną. Z tego miejsca kamienne schody prowadzą zwiedzających do zamku górnego – gotyckiego częściowo w ruinie z masywną obronną wieżą i widokowym tarasem. Blisko zamku stoi zabytkowy

 

 spichlerz a w pobliżu wejścia pień potężnego kiedyś dębu. Na nim wisi kapliczka z drewnianą statuetką. O dębie tym krążą tutaj przeróżne legendy.

 

Gmina Czorsztyn to także trzy inne przepięknie położone miejscowości: Maniowy,  Mizerna i  Huba leżące po południowej stronie pasma górskiego Gorce.